Emocje dziecka - czym w ogóle są emocje?

Emocje wg encyklopedii to stany znacznego pobudzenia umysłu. Cecha charakterystyczna emocji jest to, że pojawiają się nagle i nieoczekiwanie i łączą się z zaburzeniem somatycznym organizmu. Emocje pojawiają się w nas w odpowiedzi na jakieś konkretne sytuacje czy wydarzenia, mogą też towarzyszyć spotykaniu pewnych osób na naszej drodze. Są one niezaprzeczalnie bardzo ważne w relacjach z drugim człowiekiem. Wg psychologii emocje nadają pewnym wrażeniom subiektywną ocenę. Wiążą się one nie tylko ze stanem psychicznym ale często również wpływaja na całość organizmu np. strach wywołuje wyrzut adrenaliny, który w sytuacjach zagrożenia pomaga funkcjonować organizmowi. 

Jakie są rodzaje emocji?

Niby proste pytanie, niby wszyscy wiemy co i jak? a jednak jak przychodzi do wymienienia 10 różnych stanów emocjonalnych to po 5-6 mamy juz pusta głowę i nic nam nie przychodzi na myśl. Świadomość tego co się z nami dzieje czy wręcz nazwania emocji to pierwszy krok do świadomości swojego ciała oraz radzenia sobie z emocjami, w szczególności tymi trudnymi. Te aspekt dotyczy zarówno dorosłych jak i dzieci i wbrew pozorom wcale nie jest łatwy. Odmian i rodzajów emocji są setki. Niejednokrotnie jest ich więcej niz jestesmy w stanie nazwać, jednak możemy je posegregować na kilka podstawowych grup:

• złość (furia, gniew, irytacja, wściekłość, oburzenie, niechęć, wrogość, nienawiść, szał itp)
• smutek (zniechęcenie, przykrość, żal, użalanie się nad sobą, przygnębienie, depresja i inne)
• strach (obawa, popłoch, przerażenie, niepokój, nerwowość, czy fobie lub ataki lękowe i wiele innych)
• zadowolenie (przyjemność, rozkosz, błogość, szczęście, ulga, radość, uniesienie, satysfakcja czy zaspokojenie)
• miłość (życzliwość, ufność, przyjemność, akceptacja, oddanie, bliskość, zaślepienie, uwielbienie itp)
• zdziwienie (oszołomienie, zaskoczenie, zdumienie, osłupienie)
• wstręt (awersja, niesmak, odraza, lekceważenie, pogarda, obrzydzenie, nieprzychylność)
• wstyd (upokorzenie, zażenowanie, wyrzuty sumienia, zakłopotanie, hańba i inne).

Paul Ekman, pionier w badaniu emocji, odkrył, że podstawowe emocje takie jak smutek, strach, złość i zadowolenie są rozpoznawane w wyrazie twarzy na całym świecie - są one zatem uniwersalne a co za tym idzie podstawowe.

Dobrze jest rozwijać inteligencję emocjonalną naszych dzieci (a przy okazji samemu się czegoś dowiedzieć o sobie) od najmłodszych lat. Świadomość swoich emocji to krok milowy do tego by dobrze nimi zarządzać. Należy pamiętać o tym, że nie ma złych emocji, emocje mogą być trudne i warto im się przyjrzeć z bliska, jednak absolutnie nie wolno rozpatrywać ich w kategorii złych. 

Jak pomóc dziecku radzić sobie z emocjami?

Wyjściem w takiej sytuacji jest przede wszystkim uważne słuchanie dziecka. Wyłapywanie znaczących drobiazgów i istotnych słów z rozmowy z dzieckiem. Ważnym elementem jest również pełna akceptacja emocji dziecka. I odpowiedź na nie. Nie powinniśmy okazywać obojętności, czasem wystarczy powiedzieć "rozumiem". Są pewne sytuacje kiedy naszą oraz dzieci potrzeba jest po prostu wysłuchanie lub przyjęcie do wiadomości tego jak się czujemy. Nie każda sytuacja wymaga interwencji, pomocy itp. Czasem wystarczy że jesteśmy obok. Jednak musi to być bycie obok uważne. 

W rozmowie z dzieckiem powinniśmy jasno określać i nazywać uczucia oraz emocje z którymi mamy do czynienia. Rozmowa musi być szczera i naturalna a dziecko powinno poczuć się w niej potraktowane serio. Nie bagatelizujmy emocji, nie każmy dziecku się im przeciwstawiać albo wypierać. Przyjmijmy je i zaakceptujmy. Osoby, które dobrze się orientują w swoich uczuciach oraz emocjach lepiej oraz świadomiej kierują swoim życiem. 

Jako, że my sami czasami mamy problemy z nazywaniem lub wręcz rozpoznaniem swoich emocji zachęcam do wykorzystania pomocy oraz wspólnej zabawy z dziećmi aby rozwijać ten obszar samoświadomości. Jakis czas temu na stronie www.emocjedziecka.pl znalazłam do pobrania za niewielka opłatą 29zł zestaw kart do zabawy z emocjami dla dzieci w wieku szkolnym oraz przedszkolnym. Niektóre z nich nadają się raczej dla starszych dzieci, ale sporo można wykonywać również z przedszkolakiem. Szczerze zachęcam aby te karty wypełniać wspólnie z dzieckiem, sami również możemy sporo się o sobie dowiedzieć. Początki poznawania siebie oraz nauki otwartej rozmowy o emocjach z dziećmi są trudne, warto zatem sięgnąć po jakieś sprawdzone pomoce dydaktyczne. Dzieci często nie wiedzą co się z nimi dzieje, a my jestesmy obok by pomóc im to odkryć i zaakceptować.  

Jak radzić sobie z emocjami dziecka?

To trudne zadanie dla nas rodziców. Często niechcący wprowadzamy w ten mętlik uczuć dziecka kolejne niepotrzebne bodźce w postaci naszych nerwów, niepokoju i komunikatów mówiących że dziecko nie powinno tak się czuć jak się czuje. To chyba największy błąd jaki możemy popełnić. Nie dość, że w ten sposób wysyłamy sygnał, że nie akceptujemy emocji dziecka to jeszcze napędzamy tę emocjonalna kulę śniegową malca. Biorąc pod uwagę nasze wzorce z dzieciństwa wprowadzenie tak radykalnej zmiany w postępowaniu jest niezwykle trudne, jednak warto podjąć tę próbę zrozumienia dziecka,  wten sposób pomożemy jemu oraz sobie. Nie trywializujmy jego uczuć. Dajmy dziecku poczuć się wysłuchanym, zrozumianym oraz że ma po swojej stronie nas- rodziców. 

Ważne jest aby w tym punkcie podkreślić to iż akceptujemy emocje dziecka a nie zachowanie związane z nimi. Jeśli dziecko przekracza granice powiedzmy STOP. Bycie rozzłoszczonym jest naturalne, ale bicie kogoś z tego powodu już nie. Nauczmy dziecko rozróżniać te dwie kwestie, tak by potrafiło lepiej panować na swoimi emocjami i umieć je rozładować w sposób akceptowalny dla otoczenia i bliskich. 

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Obszarem bliskim emocjom jest również inteligencja emocjonalna. Nie jest to jedna cecha czy wskaźnik lub właściwość. Nie da się jej zmierzyć jak IQ. Inteligencja emocjonalna to cały zbiór umiejętności takich jak: sztuka motywowania się mimo niepowodzeń, umiejętność wytrwałego dążenia do celu, zdolność panowania nad popędami i umiejętność odkładania zaspokajania potrzeb na później, zdolność do wczuwania się w nastroje innych, regulowania nastroju i niepoddawaniu się zmartwieniom i wiele innych. O tyle o ile na obszar inteligencji (tej normalnej) nie jestesmy w stanie w znacznym stopniu wpływać, o tyle ponieważ inteligencja emocjonalna to całe spektrum różnych umiejętności możemy ją trenować i rozwijać. 

Inteligencję emocjonalna możemy podzielić na inteligencje interpersonalną (zdolność rozumienia innych osób, tego co nimi kieruje, jak z nimi pracować itp) oraz intrapersonalną (jest to zdolność rozumienia siebie samego, tak by móc skuteczniej działać). 

Dlaczego warto rozwijać inteligencję emocjonalną?

Emocje w znacznym stopniu determinują to jak wygląda nasze życie. Warto więc od małego odpowiednio kształcić nasze dzieci oraz pracować nad sobą tak by rozwijać inteligencje emocjonalna. Na dłuższa mete ułatwi to nam życie samym ze sobą oraz w społeczności. Wiadomo, że istnieje zależność pomiędzy IQ a poziomem życia, ludzie z większym IQ lepiej radzą sobie w nauce, zazwyczaj lepiej zarabiają czy osiągają wyższy status społeczny. Jednak równie ważna by odnieść sukces jest umiejetność radzenia sobie z niepowodzeniami, współżycia w społeczeństwie czy panowanie nad emocjami. Emocje zatem są niezbędne przy podejmowaniu decyzji. Aby działać skutecznie musimy myśleć racjonalnie, logicznie, nie możemy uciec się do podejmowania decyzji pod wpływem emocji. W takich przypadkach łatwo popełnić błąd. 

Czym jeszcze można się podeprzeć w rozmowach o emocjach z dzieckiem oraz wspólnych ćwiczeniach?

1. Bajka dla dzieci, którą polecam również dorosłym pt. " W głowie się nie mieści" 

2. Gra rodzinna "PYTAKI"

Gra jak deklaruje jej twórca jest grą przeznaczoną dla rodzin, a jej celem jest bliższe poznanie się. Kluczowym elementem gry jest 96 żetonów z pytaniami do graczy, zazwyczaj pytania dotyczą gracza który czyta pytania ale niektóre żetony kryją pytania o innych graczy i dzięki temu możemy zweryfikować swoja wiedzę na temat innych i sprawdzić jak dobrze się znamy. Część "pytaków" traktuje o emocjach i dzięki nim możemy zgłębić ich temat i znajomość najmłodszych graczy aspektów dotyczących tej sfery życia. 

Ponieważ gra bazuje na pytaniach i odpowiedziach, których celem jest zacieśnienie więzi i lepsze poznanie się wzajemnie nie wymagają zrozumienia skomplikowanych reguł i zasad. Gra dedykowana jest graczom w wieku od lat 4. Muszę przyznać że gra z rodziną bliższą i dalszą sprawiła nam ogromną radość w końcu znaleźliśmy czas na pytania i odkrywanie tych obszarów siebie nawzajem, na które w codziennym biegu nie mieliśmy czasu. Uważam, że gra może stanowić świetną pomoc dydaktyczną w czasie dyskusji o emocjach i nie tylko.

3. Poradnik dla rodziców "10 minut uważności. Jak pomóc dzieciom radzić sobie ze stresem i strachem"

Sama pozycja jest co prawda z kategorii poradników dla rodziców, jednak skupia się w okół uświadamiania emocji, ich akceptacji i radzenia sobie z nimi przy pomocy m.in. uważnego oddechu oraz innych sposobów. Pozycja ta zawiera wiele cennych, praktycznych wskazówek jak ćwiczyć z dziećmi akceptację różnych stanów emocjonalnych oraz radzenia sobie z nimi. Więcej o "10 minutach.." oraz innych wartych uwago poradnikach dla rodziców znajdziecie we wpisie pt. Poradniki dla rodziców, które warto przeczytać.

4. Książki dla dzieci i młodzieży

Chociaż ostatnio rozmowa o emocjach wśród dzieci stała się modna i książek o emocjach powstało jak grzybów po deszczu, to moja rada jest taka aby czytać te w których emocje pojawiają się jako cos naturalnego. Nie są to ani poradniki, ani książki typu encyklopedie dotyczące emocji lecz zwykła proza w której emocje to część fabuły. Do takich książek na pewno można zaliczyć: "Ronja, córka zbójnika", "Szczęśliwy ten kto dostał Dunię" (i inne książki z serii o Duni), "Prezent dla Cebulki". Na pewno tych pozycji książkowych jest wiele więcej, znajdziemy ich sporo szczególnie w literaturze skandynawskiej dla dzieci. Warto po nie sięgać i tłumaczyć dzieciom na przykładzie. Pokazać że dorosłe postaci z bajek (podobnie jak my sami) również przeżywają trudne uczucia i to jest absolutnie naturalne.