Obowiązki domowe dziecka - dlaczego warto wprowadzić w domu obowiązki i je egzekwować?

Od małego warto wprowadzić obowiązki jako stały element wychowawczy dziecka.  Dziecko powinno się uczyć, że życie w dużej mierze polega na współpracy z innymi. Jest to kolejny temat budzący skrajne postawy - od takich, że nigdy nie jest za wcześnie na naukę, do takich, że dzieciństwo ma być przede wszystkim okresem beztroski i zabawy. Rzeczywiście badania wykazują, że najważniejszym elementem dzieciństwa wspomagającym umiejętności radzenia sobie z problemami i trudnościami w życiu jest zabawa. Dlatego absolutnie nie należy jej pozbawiać dziecka, ale przecież jedno nie wyklucza drugiego. Dziecko może znaleźć czas zarówno na drobne obowiązki domowe jak i na zabawę. 

Dlaczego warto wprowadzić obowiązki u dziecka?

Po pierwsze czym skorupka za młodu nasiąknie... łatwiej od małego zacząć wprowadzać drobne zadania niż powiedzmy do 15 roku życia dziecko ma labę, a później nagle oczekujemy od niego nie wiadomo czego (oczywiście w jego mniemaniu). Łatwiej będzie nam nauczyć dziecko pomocy w domu i później w trakcie życia tylko modyfikować i zwiększać zakres zadań, niż w pewnym momencie narzucić listę obowiązków. Po pierwsze wtedy pojawią się pytania: A dlaczego teraz nagle mam pomagać? A wcześniej nie musiałem? - i słusznie, ja nie znam takiej odpowiedzi i nie wiem gdzie leży granica..., pewnie dlatego, że tej granicy nie ma i to jaką tworzymy rodzinę zależy od nas samych.

Po drugie, jesteśmy jednostkami społecznymi. Żyjemy w społecznościach począwszy od najmniejszych takich jakimi jest jednostka rodzinna skończywszy na dużych jakimi jest np. środowisko branżowe czy zawodowe czy w młodszym wieku klasa w szkole czy przedszkolu. Żyjemy razem, pomagamy sobie wzajemnie i każdy wnosi jakąś wartość do grupy. Od małego warto pokazać dziecku, że taka forma przynależności do grupy jest prawidłowa. Daję coś z siebie ale też coś dostaje od innych. Współpraca zespołowa, wzajemna pomoc i współtworzenie czegoś większego towarzyszy nam od najmłodszych lat. Jednostki, które są nastawione tylko na branie, szybko są weryfikowane przez grupę.

Trzecim argumentem za wprowadzeniem obowiązków jest czysto ludzki nasz rodzicielski powód (pewnie powiecie, że egoistyczny) - chyba nie chcecie mieć w domu lenia? Nie wiem jak Wy ale ja doceniam pomoc dzieci, narazie małą, w przyszłości pewnie większą.  Wyobraźcie sobie że nagle okazuje się że wasza 15 letnia pociecha nie potrafi obrać ziemniaków, odkurzyć, przygotować sobie jedzenia czy wstawić prania. I nie będzie to jego wina - takich umiejętności nie nabywa się z powietrza a jedynie poprzez trening . Zapewniamy was że kiedyś dzieci wam podziękują za poświęcony im czas i za tę bezcenną naukę. 

Obowiązki odpowiednie do wieku i możliwości dziecka

Bardzo ważną a wręcz kluczową kwestią jest to, aby obowiązki były dobrane do możliwości fizycznych dziecka i jego wieku. Wykonywanie obowiązków nie może się też odbywać kosztem czasu przeznaczonego na zabawę. Za duża ilośc obowiązków lub ich niedostowanie do możliwości dziecka spowoduje tylko frustrację i postawę "nie radzę sobie", "nie umiem" itp. a to do niczego dobrego nie doprowadzi.

Oto przykładowa lista obowiązków dla dzieci w różnym wieku:

4 -latki mogą z powodzeniem już pomagać przy nakrywaniu do wspólnych posiłków przy stole, pomagać w kuchni przy przyrządzaniu posiłków (mieszać , miksować, dodawać składniki, dekorować potrawy, kroić - tylko pod czujnym okiem rodzica), porządkować zabawki, wybierać sobie same ubrania czy próbować słać łóżko. Dla dzieci w tym wieku ważnym komunikatem jest pochwała za trud a nie za idealny efekt. Absolutnie też należy unikać sprzątania czy innych obowiązków stosowanych jako kary np. za niegrzeczne zachowanie. 

5-6 latki mogą samodzielnie przygotowywać i wybierać produkty na śniadanie/kolację, szykować sobie ubrania na kolejny dzień do przedszkola, segregować pranie, pomagać w rozwieszaniu prania, wycierać kurze, myć/wycierać lustro.

7-9 letnie dzieci mogą samodzielnie pilnować swoich obowiązków szkolnych tj. pakowania i rozpakowywania tornistra, przygotowywać proste posiłki jak np. kanapki, odkurzyć swój pokój, rozwiesić pranie, sprzątać po sobie ze stołu.

8-10 letnie dzieci z powodzeniem mogą posegregować pranie, rozłożyć je do szaf, przygotować listę zakupów czy przygotować prosty posiłek dla rodziny np. śniadanie.

10-12 lat to odpowiedni wiek aby pomagać rodzicom przy przygotowaniu obiadu np. obieraniu kartofli, obmyciu warzyw, zrobieniu zakupów, dbać o zwierzaka domowego (karmić, sprzątać klatkę/kuwetę), wyprowadzeniu psa czy wyrzuceniu śmieci. W tym wieku dzieci też spokojnie mogą pomagać młodszemu rodzeństwu przy np. sprzątaniu pokoju czy ubieraniu się.

Nastolatki i obowiązki.

Nastolatki to temat na oddzielny artykuł. Wiek nastoletni to okres w życiu dziecka wyjątkowo burzliwy i buntowniczy. Sprawy które dla nas są ważne dla nich wydają się przyziemne i odwrotnie. Wielu nastolatków, chciałoby być traktowanych jak dorośli ludzie i oczywiście możemy powoli im dawać coraz więcej swobody, jednak jeśli nasze nastoletnie dzieci oczekują pełni praw dorosłego człowieka to muszą być świadomi, że bycie dorosłym to również obowiązki.  

Jakie obowiązki może wykonywać nastolatek?

13-14 latek może przygotowywać proste potrawy, robić zakupy do domu, prasować ubrania, wymieniać pościel, wymieniać żarówki, pomagać przy skręcaniu mebli czy drobnych remontach.

15-18 lat to odpowiedni czas aby dziecko mogło opiekować się młodszym domownikiem (o ile ten skończył co najmniej 3 lata), pomagać osobom starszym, myć okna, gospodarować pieniędzmi np. w kontekście oszczędzania na wakacje, dziecko może też uczyć się wtedy załatwiania spraw urzędowych (z pomocą rodziców).

Rodzic, chcąc wyegzekwować od dziecka (zarówno małego jak i starszego) wykonywanie obowiązków musi się przede wszystkim uzbroić w ogromne pokłady cierpliwości i być konsekwentnym. Uczenie dziecka wykonywania obowiązków to praca na lata, a najlepsze efekty osiągnie się gdy tę naukę zacznie się gdy dzieci są jeszcze małe i wykonywanie drobnych domowych obowiązków będzie dla nich czymś zupełnie naturalnym i normalnym .

Jeśli podejmiemy decyzję, że nasze dziecko będzie wykonywało w domu obowiązki to musimy pamiętać o kilku kwestiach:

• Obowiązki domowe nie powinny być nagradzane. To ma być obowiązek a nie płatna praca (oczywiście pochwały zawsze są mile widziane).
• Obowiązki domowe dziecka nigdy nie mogą być narzucane jako kara.
• Obowiązki dziecka nie mogą być wykonywane kosztem zabawy.
• Nie należy krytykować dziecka za wykonywanie obowiązków (np że wykonało coś niedokładne, należy raczej docenić trud, który włożył w daną pracę).
• Należy się wykazać cierpliwością i obdarzyć dziecko zaufaniem. Na początku w przypadku dzieci młodszych może to być dla nas trudne, ale nie popełniając błędów dziecko się nie nauczy wykonywać czynności prawidłowo. Czasem przy gotowaniu się nabrudzi, albo coś rozsypie, ale to są po prostu 'straty' konieczne.
• Należy być empatycznym i otwartym na dyskusje. Jeśli dziecko czegoś nie lubi można zaproponować coś innego w zamian. Nie bądźmy despotyczni.
• Należy być konsekwentnym. Jeśli raz podejmiemy decyzję, że dziecko będzie z nami współuczestniczyć w zadaniach domowych to musimy się jej trzymać, w przeciwnym razie nic z tego nie będzie.
• Obowiązki nie mogą być narzucane od wielkiego dzwonu. Tu chodzi o nawyk i poczucie współpracy wszystkich domowników w codziennym wspólnym życiu.