Słowem wstępu.

Pojechałam wczoraj po buty. No życie. Dziura mi się zrobiła w trampkach, więc pojechałam, około godziny 20-tej. I co zastałam w sklepie? Full rodziców z dziećmi, nie twierdzę, że dzieci powinny chodzić spać o 20-tej, nie to mnie przeraziło, lecz zupełnie coś innego. Na oko  70% dzieci, które minęłam jechało w wózku, wklejone w smartfon. Były to dzieci 2-3 letnie, czasem młodsze, czasem starsze. Żal mi się zrobiło tych dzieci. Zamiast obserwować świat wklejone są od maleńkości w ekran telefonu. Czasem zastanawiam się wręcz po co tym rodzicom dzieci? Skoro zamiast się nimi zająć wybierają taką łatwiznę? To jest jeden aspekt takiego wychowania, drugi to to że narażają dzieci na zdecydowanie za dużą ilość bodźców jak na ich możliwości (tu zachęcam do przeczytania wpisu pt dlaczego warto dzieciom ograniczyć ilość bodźców -> tutaj) Zasadniczo dziecko do lat 3 ,zdaniem neurologów, nie powinno w ogóle oglądać telewizji a co dopiero wlepiać się godzinami w malutki ekran smartfona - oczywiście to jest szalenie trudne do zrealizowania w świecie ekranów. Trzecim ogromnie ważnym negatywnym aspektem tej sytuacji jest sam fakt kontaktu z niebieskim ekranem przed snem. 

Nie jestem święta. Spokojnie:) Nie będę Wam moralizować. Mówię tylko to co wiem. Ja sama staram się być ok w kontekście tego co wiem (na ile jest to możliwe). Nie lubię skrajności. Posiadam TV w domu (chociaż praktycznie z niego nie korzystam). Mówię tylko, że biorąc pod uwagę nasze trudne dla dzieci czasy ich stan koncentracji masowo ucierpiał. Nie są one (podobnie z resztą jak my) w stanie przetworzyć zbyt dużej ilości bodźców, skoncentrować się przez dłuższą chwilę. Ale są też dobre wieści. Można sobie potrenować :) Na około mamy naprawdę wiele zabawek lub szerzej zabaw które pozwolą Wam wspólnie potrenować pewne umiejętności.

Spostrzegawczość u dzieci - co to jest? kiedy się rozwija? jak trenować?

Spostrzegawczość to inaczej percepcja wzrokowa, czyli odbieranie bodźców (w tym przypadku wzrokowych), które poddawane są obróbce i syntezie w poszczególnych częściach mózgu. Jest to pierwszy etap przetwarzania informacji odbieranych przez narządy zmysłów. Spostrzegawczość najintensywniej rozwija się od 3 (a dokładniej 3,6 roku) życia i trwa do 7,5 roku życia dziecka. Dlatego właśnie w tym okresie warto położyć nacisk na trening spostrzegawczości i najlepiej to zrobić przez zabawę.W obszar spostrzegawczości wchodzą różne aspekty:

• koordynacja wzrokowo-ruchowa
• spostrzeganie figury i tła
• stałość spostrzegania
• spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni
• spostrzeganie stosunków przestrzennych

 Jak ćwiczyć z dzieckiem spostrzegawczość?

Ćwiczenia z dzieckiem muszą odbywać się poprzez zabawę. Innej szansy po prostu nie ma :). Przy wyborze pomocy edukacyjnych należy uwzględnić zainteresowania dziecka. Ważną rolę odgrywa tu bowiem motywacja, należy pamiętać, że dzieci szybko się nudzą i ciężko im wysiedzieć przy jednej czynności przed dłuższy czas. Dlatego np. jeśli mamy chłopca można wybrać pomoce edukacyjne z piratami, smokami, samochodami itp, dla dziewczynki zaś estetyka zabawek będzie zgoła inna. I nie chodzi o dzielenie na stereotypowe różowe/niebieskie, ale raczej o to żeby wybrać takie zabawki, które dziecku będą najbardziej pasowały.

• układanie puzzli
• szukanie różnic pomiędzy obrazkami
• budowanie z klocków wg wzoru
• grupowanie przedmiotów, dobieranie par takich samych obrazków
• zabawa w co się zmieniło?/czego brakuje?

Takich zabaw może być o wiele więcej.  Jeśli zrozumiemy co jest celem, ograniczać nas będzie jedynie  nasza własna wyobraźnia. Zagadki i obrazki możemy bezpłatnie wydrukować z internetu, bez większego problemu znajdziemy tematyczne obrazki zarówno dla młodszych jak i starszych dzieci . Przy wyborze pomocy edukacyjnych koniecznie należy pamiętać aby były one dostosowane do wieku, bowiem możliwości spostrzegania dzieci w przedziale 3,5-7,5 są bardzo różne i należy uważać aby nie spowodować frustracji u dziecka oczekując od niego więcej niż jest w stanie wykonać. Producenci zabawek i gier edukacyjnych (np. Kapitan Nauka) przychodzą nam z pomocą segregując swoje produkty na grupy wiekowe. To bardzo ułatwia pracę rodzicom,którzy nie mają zbyt wielkiego doświadczenia z maluchami. Oto kilka przykładowych produktów, które mogą Wam przyjść z pomocą:

1. Kapitalne zagadki dla małych spryciarzy 4+.

Ta książeczka dla młodszych dzieci to zbiór kilku różnych typów zagadek typu: znajdź różnicę, pogrupuj, wyszukaj przedmioty na obrazku (wszystkie materiały zostały opracowane przed pedagogów, psychologów oraz terapeutów). Ta pozycja dostosowana jest do możliwości 4 latków i ciut starszych dzieci. Atrakcyjnie wydana (przyjemny w dotyku papier, ładne, zabawne rysunki) książeczka zachęca do spędzania z nią czasu. Ta pozycja leży na moim stoliku nocnym, i czasem gdy z dziećmi decydujemy, że dziś nie sięgamy po tradycyjną literaturę dziecięcą to w naszych rękach lądują właśnie Kapitalne Zagadki. O Kapitalnych Zagadkach możecie więcej poczytać tutaj.`

2. Gra edukacyjna Zwierzaki Bystrzaki.

To gra trenująca zarówno spostrzegawczość jak i pamięć. Gra daje możliwość kilku wariantów grania. Dedykowana jest dla dzieci w wieku 5+, i rzeczywiście trzymałabym się tej wytycznej. Gra składa się z planszy, kart z obrazkami oraz żetonów. W trakcie grania musimy zarówno zapamiętać obrazki na żetonach, które mamy (oczywiście, możemy na nie cały czas patrzeć, ale łatwiej będzie jednak w pamięci z grubsza wiedzieć czym się dysponuje) i gdy odkryjemy kartę musimy wiedzieć czy przedstawia ona taki obrazek jak mamy na żetonie. Następnie układamy żeton w odpowiednim miejscu na planszy. Właściwie każdy element gry stymuluje funkcje wzrokowe oraz zapamiętywanie u dzieci. Jeśli interesuje Was ta pozycja to tu możecie zobaczyć więcej.

 3. Spostrzegawczość z Kameleonem Leonem.

Podobnie jak w dwóch poprzednich propozycjach gra wyróżnia się ładną estetyką. Karty przedstawiają kameleony i nieznacznie się od siebie różnią. Gra dedykowana jest dzieciom w wieku 6+ i zapewniam, że sprawi wiele radości zarówno dzieciom jak i dorosłym. Z uwagi na swoją kompaktowość ta gra świetnie sprawdzi się podczas rodzinnych wycieczek, można ją zabrać na wakacje, na plażę albo idąc do koleżanki w odwiedziny.  Do gry dołączona jest instrukcja oraz całkiem ciekawy wstęp psychologiczny. 

Koncentracja u dzieci - co to jest? kiedy się rozwija? jak trenować?

Czym wogóle jest koncentracja? W wielkim skrócie jest to skupienie uwagi na danej czynności , przedmiocie czy zagadnieniu przez dłuższy czas,. Umiejętność skupienia uwagi rozwija się w trakcie życia człowieka. U małych dzieci mamy do czynienia z tzw. uwagą mimowolną, czyli taką, która jest przyciągana bez ich woli. Natomiast już od 3 roku życia zaczyna rozwijać się uwaga dowolna i trwa to przez cały wiek przedszkolny oraz szkolny. 

Czego zatem oczekiwać od dzieci w różnym wieku? Od dziecka do 3 lat możemy oczekiwać skupienia się ok. 5-15 minut na jednej czynności (dotyczy to zabawy). W tak młodym wieku znakomitym treningiem jest czytanie krótkich opowieści np. na dobranoc. Na wykonywaniu polecenia np. ubraniu się tak małe dzieci mogą się skupić zaledwie minutę. Dzieci 3 i 4 letnie na zabawie mogą się skupiać średnio około 20 minut, a na wykonywaniu zadań narzuconych przez rodzica lub nauczyciela w przedszkolu to maksymalnie 10 minut. Dzieci, które kończą edukację przedszkolną (5-6 lat) potrafią wykonywać polecenia już do 20 minut, podczas gdy ich skupienie na zabawie sięga aż 40 minut.

Co wpływa na koncentrację u dzieci (i nie tylko, bo dokładnie te same czynniki mają znaczenie w przypadku dorosłych)?

Wśród czynników wpływających na skupienie uwagi u dzieci można wyróżnić m.in. czynniki genetyczne, dystraktory (czynniki rozpraszające uwagę), powikłania okołoporodowe lub chorobowe, nieprawidłową dietę, niewyspanie, zmęczenie, problemy emocjonalne/ zła sytuacja rodzinna czy niska motywacja. Na niektóre z tych czynników mamy wpływ i warto przyłożyć się do tego by negatywne czynniki wyeliminować z codzienności naszej oraz naszych dzieci. Niektórzy psychologowie jako faktor dobrej koncentracji wyróżniają okres pierwszych 3 miesięcy życia dziecka tzw. 4 trymestr, który wg nich powinien być wyjątkowo spokojny bez nadmiernej ilości bodźców (np. atmosfery centra handlowego). Specjaliści mówią również o negatywnym wpływie telewizji na rozwój dziecka. Odradzają oglądanie bajek (i innych rzeczy w TV) do 2 roku życia dziecka. Mnie osobiście gdy byłam z moim dzieckiem na konsultacji , neurolog wskazał absolutny zakaz TV do 3 roku życia. Jeśli dzieci już oglądają bajki warto poszukać czegoś wartościowego i unikać nadmiaru gwałtownych zmian i hałaśliwych dźwięków na ekranie. Kolejną pułapką zbliżoną do TV są urządzenia mobilne - tablety, smartfony, laptopy (wróćmy do akapitu "słowem wstępu"). Rodzice dla świętego spokoju podstawiają pod nos dzieciom (nieraz bardzo malutkim) urządzenia, które w dłuższej perspektywie fatalnie wpływają na rozwój koncentracji i skupienia u dzieci. Szeroko rozumiany minimalizm ma tu zbawienny wpływ.

Koncentrację można ćwiczyć! Ale jak?

Podobnie jak w przypadku spostrzegawczości każda grupa wiekowa będzie się rządziła swoimi prawami. Inne ćwiczenia będa dla dzieci młodszych a inne dla ciut starszych. 

Dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkolnym dobrym ćwiczeniem jest np.:

• odrysowywanie przez kalkę
• zamalowywanie dokładne konkretnym elementów obrazka
• odgadywanie kształtów (rysujemy je palcem na plecach dziecka)
• rozwiązywanie labiryntów i plątanin
• segregacja drobnych przedmiotów
• gry planszowe (o ich zbawiennym wpływie na rozwój dziecka możesz poczytać również tu)
• rysowanie szlaczków wg wzoru
• odnajdywanie różnic
• różnego rodzaju szyfry, które należy rozwiązać

 Źródła: 

"Psychologia rozwoju człowieka.Charakterystyka okresów życia człowieka" PWN, Warszawa 2006

"Uwaga. Wspomaganie koncentracji i nie tylko. Ćwiczenia i zabawy dla dzieci od 4 do 9 lat", Seventh Sea, Warszawa 2007

"Trudności z koncentracja uwagi" Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004