Rozwój 10- latka/10-latki

Choć środkowy wiek szkolny a na nim chciałabym się skupić przypada tak naprawdę na lata 8/9-11/12 to uśredniając możemy powiedzieć że jest to wiek 10 latków. Wiek 10 latków charakteryzuje się nowymi etapami w zakresie rozwoju fizycznego, społecznego czy emocjonalnego ale również hormonalnego. Świat dziecka. w okolicy 3/4 klasy ulega całkowitej zmianie. Zaczyna się okres większej samodzielności, rozszerza się grupa kolegów i koleżanek, budują się pierwsze naprawdę silne relacje przyjacielskie - być może na całe życie?

Dziecko w tym wieku poprzez czynniki środowiskowe oraz biologiczne uczy się samoregulacji, która będzie mu potrzebna w późniejszym wieku. Prawidłowo rozwinięte dziecko będzie potrafiło motywować się wewnętrznie, panować nad emocjami, będzie również wiedziało czego chce i jak ma ten cel osiągnąć. Takie dziecko będzie również zdolne do współpracy w zakresie jakiejś większej grupy ale i asertywne. Dlatego właśnie ten okres rozwoju dzieci jest szczególnie ważny i warto wspierać je w procesie dorastania oraz kształtowania się nowego, młodego człowieka.

Rozwój samodzielności oraz kompetencji 10 latków

W wieku średnio szkolnym chyba najważniejszy w obszarze rozwoju jest wzrost samodzielności dzieci oraz rozwój ich kompetencji. Co się zmienia u 10-latków? 10 latki są coraz bardziej świadome swoich emocji, potrafią je kontrolować i coraz lepiej sobie radzą z ich opanowaniem. Więzi tworzone przez te dzieci są coraz silniejsze, same dzieci stają się coraz pracowitsze i lepiej planują swój czas oraz zadania do wykonania. Te kompetencje pozwalają dzieciom na to by lepiej radzić sobie w środowisku szkolnym zarówno z nauką jak i z nawiązywaniem relacji z innymi dzieci oraz współpracą z nimi.

Dzieci w tym wieku nabierają poczucia własnej wartości w kompetencjach jakie doskonalą. Pozwala im to na czerpanie radości z wykonywanych działań. Ich konsekwencja i dążenie do celu pozwala im na osiągnięcie naprawdę wysokiego poziomu w jakimś obszarze a one dzięki temu czują się szczęśliwe. To może być zarówno nauka języka obcego, jazda na rolkach lub desce lub robótki ręczne DIY.

Poczucie pewności siebie i posiadania pewnych kompetencji przekłada się bezpośrednio na to, że Ci młodzi ludzie chętniej eksperymentują, potrafią przyjąć krytykę oraz korygować błędy czy są otwarci na nowe zadania.

Prawidłowym zachowaniom, przekonaniom, emocjom w nabywaniu kompetencji towarzyszą poniższe myśli. Wszystko musi być umiarkowane tak aby przy nabywaniu nowych umiejętności nie popaść w skrajność jaką jest albo nadmierna pewność siebie albo niedowartościowanie. Myśli które towarzyszom prawidłowemu rozwojowi to m.in.:

• jestem dobra/dobry w tym co robię
• lubię uczyć się nowych rzeczy
• jestem ciekawa/ciekawy świata
• jestem dumna/dumny z tego jak wykonałem zadanie
• przyjmuję krytykę i potrafię ją przekuć na lepsze działanie

Poczucie własnej wartości u 10 latków oraz ich samoocena

Samoświadomość oraz poczucie własnej wartości tak naprawdę buduje się całe życie ale ten proces zaczyna się właśnie teraz - w środkowym wieku szkolnym. Poziom samooceny dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest stosunkowo wysoki i nieco spada w wieku ok 11/12 lat. Co ciekawe dzieci w wieku średnio szkolnym są świadome posiadanych przez siebie kompetencji lub braku ich posiadania. Jednym z większych zagrożeń dla dzieci w tym wieku jest polaryzacja poczucia posiadania kompetencji czyli osiągnięcia poczucia niższości lub zbyt wysokiej samooceny. Przekłada się to bowiem na dalszy rozwój psycho-fizyczny tych dzieci i będzie się za nimi ciągnąć jeszcze przed długi czas.

Samodzielność dziesięciolatków - co jest normą?

Rozwój samodzielności dzieci w tym wieku jest jednym z kamieni milowych w całym rozwoju młodego człowieka. Dzieci czują, że mogą już o wiele więcej (nie zawsze zgodnie z prawdą) nie mniej jednak są już z całą pewnością zdolne do tworzenia i nawiązywania samodzielnie nowych kontaktów z rówieśnikami oraz asymilowania się z grupą rówieśniczą. W domu, choć prawo mówi o możliwości samodzielnego zostawiania dzieci bez opiekuna w domu w wieku 7 lat to zazwyczaj dzieci w wieku ok 9-10 lat na większą skalę zostają same w domu bez opieki na dłuższy okres czasu. Dzieciaki w tym wieku mogą też robić samodzielnie drobne sprawunki oraz wykonywać część obowiązków domowych, chociaż akurat ja jestem zdania, że już młodsze dzieci powinno się wdrażać w wykonywanie obowiązków domowych adekwatnie do ich możliwości oczywiście. Dzieci w tym wieku są zdolne aby zaopiekować się młodszym rodzeństwem, choć jak obserwuję swoje dzieciaki to nie jestem pewna czy to dobra myśl zostawiać ich samych :D

Dzieci w tym wieku rozszerzają również kompetencje szkolne, rozwiązują coraz trudniejsze zadania oraz same organizują sobie czas i miejsce pracy. To dzieci te powinny pilnować swoich obowiązków szkolnych i ponosić odpowiednio konsekwencje nie wykonania ich.

 

Rozwój fizyczny 10- latków

Wiek środkowo szkolny to również okres zmian fizycznych wśród dzieci. Jest to pierwszy okres w którym dziewczęta zaczynają się znacznie odróżniać budową fizyczną od chłopców. I choć dalej dzieci rosną w różnym tempie ale średnio ok 5-8 cm na rok oraz przybierają na wadze średnio ok 3 kg/rok to dziewczętom w tym wieku zaczynają rosnąć piersi i poszerzać się biodra. Pierwsze zmiany w ciele u dziewcząt mogą zacząć się pojawiać nawet w wieku 8-9 lat! Średnio w Polsce pierwsza miesiączka występuje u dziewcząt ok 12 roku życia jednak margines normalności jest dość szeroki bo 10-17 lat. U chłopców zwiany związane z dojrzewaniem rozpoczynają się średnio około 2 lat później niż u dziewcząt. Tematy związane ze zmianami ciała mogą budzić u dzieci szereg emocji oraz m.in. brak akceptacji dla swojego ciała więc należy być wyczulonym i uważnym na przeżycia dziecka. Z racji tego że margines czasu dojrzewania jest dość szeroki dziecko może mieć poczucie że odstaje od grupy bo za szybko lub za wolno zmienia się jego ciało.

Drugim problemem u dzieci w tym wieku związanym ze zmianami jakie dzieją się w ich ciele jest niewystarczająca wiedza dzieci. Zdarza się że rodzice nie rozmawiają ze swoimi dzieci o aspektach dojrzewania bowiem w Polsce tematy seksu oraz seksualności niestety są tematem tabu, który bardzo niepotrzebnie zostaje potraktowany po macoszemu. Jeżeli rozmowa z Twoim dzieckiem na tamat jego ciała jawi Ci się jako krępująca podrzuć mu wiedzę w formie książki na pewno będzie to lepsze rozwiązanie jak ma szukać wiedzy w internecie lub nie radzić sobie psychicznie i/lub emocjonalnie z tym co go zaskakuje w obszarze jego ciała.

W wieku średnio szkolnym poprawia się też koordynacja mięśni oraz koordynacja ręka-oko. Przekłada się to bezpośrednio na poprawę sprawności ruchowej np. lepszą grę w piłkę czy jazdę na rowerze. 

Co się dzieje w mózgu 10 latka?

Podobnie jak ciało tak i organy wewnętrze doświadczają zmiany. W mózgu 10 latków następuje silny rozwój synaps a także mielinizacja oraz przyrost kory mózgowej. Ilość synaps w mózgu przekłada się bezpośrednio na możliwości przekazywania informacji. Mielinizacja polega na tworzeniu się osłonki mielinowej, która również zwiększa tempo przewodzenia impulsów elektrycznych. Zmiany te mają zasadniczy wpływ na logiczne myślenie, planowanie, priorytetyzację zadań czy powstrzymywanie dominującej reakcji. Dzięki nim 10 letnie dzieci są w stanie zaplanować sobie dzień i trzymać się wyznaczonego przez siebie planu. W czasie tym rozwija się również u dzieci uwaga selektywna. 

Rozwój społeczny 10 latków

Wiek 10 lat to wiek tworzenia i rozbudowywania grup rówieśniczych. W czasie tym możemy zaobserwować segregację płciową. Zazwyczaj segregacja płciowa jest widoczna już w wieku wczesnoszkolnym ale teraz dopiero staje się jednym z podstawowych kryteriów doboru towarzystwa do zabawy. Chłopcy w tym wieku zazwyczaj bawią się w większych grupkach, dziewczęta natomiast tworzą mniejsze jednostki tj. 2-3 osobowe. U chłopców w tym wieku często można zaobserwować rywalizację oraz współzawodnictwo podczas gdy dziewczynki są raczej nastawione na współpracę i zachowują się bardziej empatycznie. U dzieci w wieku 10 lat coraz częściej zamiast agresji fizycznej pojawia się inna forma agresji tj słowna mająca na celu obniżenie poczucia wartości drugiej osoby, wykluczenie jej ze środowiska.

Emocje i rozwój społeczny 10 letnich dzieci

Ogromny rozwój samodzielności dzieci w wieku szkolnym to nie tylko samodzielne przygotowywanie się do zajęć lekcyjnych, docieranie na teren szkoły czy pilnowanie zadań domowych. Samodzielność dziesięciolatków to również zdolność oceny tego co jest dobre a co złe, co jest dopuszczalne a co nie jest akceptowalne społecznie. Wiek 10 lat to czas kiedy rola grupy rówieśniczej staje się o wiele bardziej istotna niż wcześniej a dziecko coraz bardziej uniezależnia się od rodziny.

Dzieci 10 letnie coraz lepiej radzą sobie z nazywaniem oraz kontrolowaniem emocji. Samoregulacji związana z emocjami polega na dwóch głównych strategiach: konceptualizacji emocji oraz dystansowaniu się społecznym.

Konceptualizacja to nic innego jak dokonywanie refleksji nad emocjami których doświadczamy oraz werbalizujemy myśli związane z nimi. Dystansowanie się poznawcze to świadomość mechanizmu powstawania emocji raz wiedza związana z tym jak je kontrolować. Dziecko zaczyna rozumieć jak może sobie samo pomów w zaistniałych trudnych emocjonalnie sytuacjach. W tym czasie pojawia się również większa empatia i dzieci chętniej starają się pomóc innych w czasie doświadczania trudnych emocji. 

Obserwuje się w tym wieku różnice płciowe w czasie okazywania emocji tj. chłopcy rzadko płaczą dziewczęta zaś rzadziej okazują gniew. Obecnie w zależności od modelu wychowania może się to zmieniać bowiem podejście do okazywania emocji jest inne niż w przeszłości. Mimo dużej samodzielności oraz coraz większej wolności i ograniczenia wspólnego czasu z rodzicami to wciąż rodzice są najbliższymi, dającymi wsparcie oraz bliskość dziecku.

W wieku średnio szkolnym zmienia się pojęcie moralności u dzieci. Bycie "grzecznym" ma na celu już nie uniknięcie kary lecz zachowanie się w sposób akceptowalny przez rodzinę, rówieśników czy nauczycieli. W tym wieku rozwija się szacunek dla autorytetu. Dobre zachowanie polega m.in. na przestrzeganiu praw i wywiązywaniu się z obowiązków. 

Rozwój poznawczy 10 latka

Rozwój poznawczy dziesięciolatków choć nie przebiega dynamicznie jak zmiany w innych obszarach rozwojowych to ma znaczący wpływ na inne zmiany w rozwoju dzieci. Coraz częściej możemy zaobserwować u dzieci postawę refleksyjną. W tym okresie znika dziecięcy egocentryzm a myślenie jaki się częściej jako bardziej systematyczne oraz logiczne. Dzieci w czasie myślenia nie ulegają już tak bardzo wpływom z zewnątrz. Wszystkie te czynniki mają wpływ na to że dziecko poszerza swoje kompetencje poznawcze, jest bardziej skłonne do współpracy i wspólnego działania. Staje się ono bardziej niezależne intelektualnie. W czasie rozwoju 10 latków postępuje tzw. elastyczność myślowa a dzieci oraz ich elastyczność w zachowaniu.

Ważnym obszarem zmian w czasie rozwoju jest pamięć. Około 8 roku życia dzieci są w stanie zapamiętać i powtórzyć ok. 5 cyfr dla porównania w wieku 12 lat jest to już 7 cyfrowy ciąg. Za zmiany w rozwoju pamięci odpowiada m.in. zmiana i rozwój struktury mózgu oraz rozwój form myślenia. 

Rozwój form komunikacji dziesięciolatków

Już u 9-letnich dzieci obserwujemy rozwój kompetencji jeśli chodzi o komunikację. Dzieci w tym wieku już nie mylę tego co same myślą i rozumieją z tym co myślą i rozumieją inni. W swoich procesach myślowych są w stanie uwzględnić stanowisko drugiej osoby, różnice zdań itp. Dzięki temu rozwija się także kompetencja do działania we współpracy. 

W wieku średnio szkolnym obserwujemy też rozwój zakresu słownictwa, m.in. dzięki temu, że potrafią tworzyć nowe słowa na podstawie rdzenia. Dzieci te poznają średnio ok 3 000 słów rocznie. Oczywiście jest to uwarunkowane ich otoczeniem, rodzicami, rozmowami oraz kontaktowi z książką, jednak można to uśrednić na poziomie 3K.

Przeczytaj też:

• Dziecko i obowiązki -kiedy zacząć?